Wczytywanie...
Stalking został wprowadzony do ustawy karnej w postaci nowelizacji Kodeksu karnego, gdy jasne stało się, że niektóre zachowania sprawców, choć niezwykle dolegliwe dla pokrzywdzonego, nie mieściły się w znamionach jakiegokolwiek innego przestępstwa lub wykroczenia, w związku z czym ofiary stalkingu pozostawały często wiele lat bez jakiejkolwiek pomocy ze strony organów ścigania, a te z kolei miały związane ręce.
Uznanym za stalking na gruncie polskiego kodeksu karnego jest czyn zabroniony, który znalazł swoje miejsce w art. 190a k.k. Na jego gruncie kto, przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie poniżenia lub udręczenia, czy też uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, lub istotnie narusza jej prywatność podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (§ 1). Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej (§ 2). Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (art. 190a § 3 k.k.).
W tym zakresie duże znaczenie ma orzecznictwo sądów powszechnych. Przede wszystkim jednak za uporczywe nękanie przez sprawcę uznaje się wielokrotne prześladowanie, podejmowanie naprzykrzających się czynności, mających na celu udręczenie, utrapienie, dokuczenie lub niepokojenie pokrzywdzonego, między innymi:
Pamiętać należy jednak, że gdy czynności sprawcy przyjmą postać bezpośredniego zamachu fizycznego, nie będzie już wówczas mowy o czynie z art. 190a KK (Wyrok SO w Warszawie z 29.03.2019 r., VI Ka 1111/18, LEX nr 2666656). Warto również zauważyć, że nie ma znaczenia treść wiadomości wysyłanych do ofiary, gdyż za stalking można uznać także uporczywe wysyłanie tzw. pustych wiadomości, czy wykonywanie głuchych telefonów (Wyrok SO w Warszawie z 7.09.2018 r., VI Ka 1612/17, LEX nr 2568459).
Zjawisko stalkingu na gruncie polskiego prawa karnego m.in. polega na uporczywym nękaniu. Jest to jedna z jego przesłanek. W przepisach kodeksu karnego nie zdefiniowano liczby dni, tygodni, czy miesięcy, w jakich uskuteczniać powinno się nękanie, aby można je było uznać za uporczywe. Orzecznictwo wskazuje, że czynności mogą być dokonywane również w krótkich okresach czasu, jeżeli tylko sprawca zrealizuje znamiona, które zostały określone w art. 190a KK, a pokrzywdzeni lub osoby trzecie, będące ich bliskimi, będą czuli się zagrożeni, przy czym poczucie to będzie obiektywnie uzasadnione okolicznościami lub będzie stanowiło istotne naruszenie prywatności (Wyrok SO w Gliwicach z 26.08.2019 r., V Ka 277/19, LEX nr 2720198). Jednakże uporczywością nie będzie charakteryzowało się kilkukrotne poniżenie danej osoby na przestrzeni półrocznego okresu (Wyrok SO w Poznaniu z 5.10.2017 r., XVII Ka 900/17, LEX nr 2397519).
Głównie jednak decydujące jest tu nastawienie psychiczne sprawcy, które wyraża się w nieustępliwości nękania, uporze, niezważaniu na prośby i upomnienia pochodzące od osoby pokrzywdzonej (Wyrok SO w Warszawie z 18.07.2019 r., IX Ka 640/19, LEX nr 2747784).
Jak czuje się ofiara stalkingu? Co musi dziać się w jej psychice, aby ocenić zachowanie sprawcy jako stalking? Jest to z całą pewnością poczucie niebezpieczeństwa, brak komfortu bezpieczeństwa, które powoduje zachowanie oskarżonego, stałe wrażenie śledzenia (Wyrok SO w Elblągu z 22.11.2018 r., VI Ka 476/18, LEX nr 2614930), czy też szeroko rozumiany dyskomfort i naruszenie przestrzeni osobistej (Wyrok SO w Siedlcach z 14.07.2022 r., II Ka 411/22, LEX nr 3389904). Skutkami takiego długotrwałego nękania mogą być choroby na tle psychicznym po stronie pokrzywdzonego, takie jak np. depresja.
Prawie nigdy nie jest tak, że nękanie zaczyna się ze strony sprawcy bez powodu. Często jest to miłość do ofiary, nienawiść, chęć dokuczenia jej, złośliwość, czy forma zemsty. Te okoliczności, jak również cel działania sprawcy nie mają żadnego znaczenia, bowiem nie stanowią znamion przestępstwa stalkingu, a ten, kto dopuścił się przestępstwa stalkingu, poniesie konsekwencje, nawet jeżeli jego zachowanie będzie miało swoje wytłumaczenie w danych okolicznościach (Wyrok SO w Sieradzu z 18.04.2018 r., II Ka 59/18, LEX nr 2485253, Wyrok SN z 2.12.2020 r., III KK 266/20, OSNKW 2021, nr 1, poz. 3).
Zastanówmy się nad sytuacją, w której pokrzywdzony ma niepodważalne dowody na to, że jest ofiarą stalkingu. Za przestępstwo to grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Czy możemy mieć zatem pewność, że sprawca otrzyma faktycznie pójdzie do więzienia? Otóż - nie do końca. Przy wymierzaniu kary sąd kieruje się dyrektywami sądowego jej wymiaru. Sąd może w niektórych przypadkach warunkowo zawiesić jej wykonanie, warunkowo je umorzyć, a także zastosować inne instytucje unormowane w prawie karnym oraz w postępowaniu karnym, które, w efekcie końcowym, nie doprowadzą sprawcy do więzienia. Jako że temat ten jest niezwykle szeroki, a możliwości są różne, niedługo pojawi się na blogu artykuł obejmujący te zagadnienia.
Czym różni się przestępstwo groźby karalnej od przestępstwa stalkingu? Groźba karalna została unormowana w art. 190 § 1 KK, a jej znamionami jest grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w nastraszonej ofierze uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności, przy czym kara pozbawienia wolności wynosi do 2 lat.
Podstawową różnicą będzie zatem to, iż w przypadku groźby ofiara wyobraża sobie to, czego ma się obawiać, bowiem grożący jej precyzuje dokładnie, jakiego rodzaju przestępstwo popełni na jej szkodę, natomiast w przypadku stalkingu takiej wiedzy pokrzywdzony nie musi posiadać, zarówno świadomość niebezpieczeństwa, jak i również źródło jej pochodzenia oraz jej rodzaj nie muszą być doprecyzowane (Wyrok SO w Gliwicach z 11.05.2018 r., VI Ka 333/18, LEX nr 2505925).
Zgłoszenie przestępstwa z art. 190 KK, jak i z art. 190a KK następuje na wniosek pokrzywdzonego. Wniosek taki pokrzywdzony może złożyć ustnie na najbliższym komisariacie policji, jak również wysłać pisemnie.
Nasz Zespół ma doświadczenie w sprawach karnych, których przedmiotem są zarówno przestępstwa stalkingu, jak i groźby karalnej. Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w tym zakresie, skontaktuj się z nami.
2022-08-01
2023-07-27